Spreker, er gebeurt altijd wat

Joop Hofman is zo’n spreker die door Nederland en België trekt (en soms USA) met zijn verhalen. Drie onderwerpen kun je dan horen: Nieuwe vormen van lokale democratie, community building, burgerbegroting. En altijd verfrissend, met echte praktijkvoorbeelden, nooit de trend van de dag maar die van overmorgen.
Soms is het een verhaal en een inleiding zoals in de Hoeksche Waard, in Meijerijstad, op het Kennisfestival en de Week van de Democratie in Groningen, elk jaar bij de ambtenarenopleiding in gemeente Amsterdam of de dorpsorganisaties in Hardenberg.
En het kan een workshop zijn zoals voor de Nederlandse Raadsledenvereniging/Pro Demos, bewoners en raad van gemeente Midden Drenthe, de afdeling Leefbaarheid van Almere, bewoners die aan community building werken in Eindhoven en Maastricht, opbouwwerkers in Hilversum of medewerkers en directie van woningcorporatie Acantus in Winschoten

‘Van het  gas af’, dat is de kreet voor een aantal wijken in Nederland. Ook voor Zandweerd in Deventer. Zandweerd is één van die nationale proeftuinen Aardgasvrije wijken. En dat betekent niet alleen dat er gerekend wordt door ingenieurs, planners en controller, maar dat het er vooral om gaat wat bewoners willen en kunnen. Rode Wouw heeft in een team van 4 buurtbewoners koffiegesprekken georganiseerd. Kopje koffie en dan eens kijken hoe de ‘energievlag er bij hangt’ in Zandweerd. Wat weten bewoners van de energietransitie voor hun wijk, wat vinden ze zelf van nieuwe  vormen van energie, hoe liggen de prioriteiten, wat hebben ze nodig, wat gaat wel werken en wat vooral niet. Hoe kunnen bewonersinitiatieven gestimuleerd worden. Met een kop koffie in de hand, op straat, met steeds meer buren er bij gingen zo de energiegesprekken in Zandweerd. 
En natuurlijk eindigt dat met een mooi rapport, met inzichten en aanbevelingen. Om het vooral slimmer te doen. Want de grote groep mensen wil graag verduurzamen. Alleen zijn de goede ruggensteuntjes soms nodig.

Verbeter Breda wil tweedeling in de stad aanpakken. Achter die tweedeling gaan taaie en ingewikkelde problemen schuil die niet zomaar even op te lossen zijn. Dat kost jarenlang keihard werken. 
Daarom hebben organisaties in de stad Verbeter Breda opgezet. Een zeer ambitieuze aanpak. Ook een aanpak waar een sleutelrol in zit voor bewoners, niet alleen in de wijk en in de buurt. Maar ook het ontwikkelen van het meerjarenprogramma Verbeter Breda. De mensen achter Verbeter Breda willen dat bewoners de meest bepalende rol gaan spelen in het sturen van Verbeter Breda. ‘Bewonersgovernance’ heet dat. Op verzoek heeft LSABewoners samen met Rode Wouw in beeld gebracht hoe die ‘bewonersgovernance’ er uit kan zien. Zodat het echt verder gaat dan inspraak. Want het gaat niet alleen om burgerkracht ook om burgermacht.

In Veenendaal wordt sinds 2010 het sociaal programma ‘Kijk mijn Wijk’ uitgevoerd. Rode Wouw levert hiervoor de projectleiding. Gaandeweg bleek dat sociale interventies alleen niet voldoende zijn om het JES-gebied (Jan Roeckplantsoen, Engelenburg-noord en Schrijverspark) weer naar een hoger leefbaarheidniveau te brengen. Door verschuiving van de inzet van het sociaal programma “Kijk mijn Wijk” in het JES-gebied in Veenendaal richting interventies t.a.v. maatschappelijke stijging worden succesvolle stappen gezet naar een betere wijk. Het wijkleerbedrijf voorziet studenten van stages en zorgt voor maatschappelijke ondersteuning in de wijk. Het mes snijdt hier aan twee kanten. Deze wijk kent veel ROC-leerlingen, die moeilijk aan een stageplaats komen. En geen stage betekent geen diploma en dus weinig kans op de arbeidsmarkt. Het wijkleerbedrijf, geïnitieerd door Calibris, levert deze mogelijkheid wel in de wijk, in samenwerking met het ROC-A12. Zorginstelling Quarijn zorgt voor de stagemakelaar, die tevens de hulp- en steunvragen uit de wijk verzameld. Naast de studenten zijn het de kwetsbare wijkbewoners die profiteren van deze dienstverlening voor niet geïndiceerde zorgvragen. Een win-win situatie dus.

Het Achter de Voordeur project is eind 2011 gestart in de wijk Schrijverspark en scoort aantoonbaar op het gebied van tegengaan overlast, aanzienlijke vermindering van problemen achter de voordeur. Uit tussenevaluaties blijkt dat m.n de multiprobleem huishoudens enorm profiteren van dit project (afname van wel 50% van de problemen). Maar in weze blijken alle huishoudens te profiteren van deze inzet. Onderzoek door vierdejaars studenten van de Christelijk Hogeschool Ede geeft een scherp beeld van hetgeen er gebeurt in deze huishoudens. Het laat zien welke interventies nu daadwerkelijk effect realiseren en hoe de bewoners en de professionals dat zelf ervaren. Het toont o.a. dat niet alle interventies voor elk type huishouden even effectief zijn. Door deze kennis kan er effectiever gewerkt worden (zie studenten onderzoek).
Ook maatschappelijk gezien is het Achter de Voordeur project succesvol, de wijk is veel rustiger en bewoners waarderen een aanspreekpunt in de wijk enorm. Voor de gemeente en de woningcorporatie blijken de interventies ook financieel aantrekkelijk te zijn. De door Bureau LPBL uitgevoerde Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) laat zien dat elke euro die er in gestopt wordt € 1,45 oplevert in het sociaal maatschappelijk domein ( zie MKBA-rapport).

Ruim 5 jaar heeft Rode Wouw als buitenboordmotor vorm gegeven aan het veranderprogramma van de gemeente Oldebroek. En zelfs de naam bedacht; ‘Oldebroek Voor Mekaar’. “We moeten aan een andere, moderne verhouding erken met onze burgers” noemde burgemeester Adriaan Hoogendoorn het. “En of het nu bewonersparticipatie, overheidsparticipatie of burgerkracht heet dat doet er niet toe.” Er is een stevig veranderprogramma ingezet. Met trainingen voor de raad, met veel aandacht voor het dagelijkse werk van ambtenaren, met een nieuwe invloedrijke sturende rol van bewoners door een Koersgroep op te richten. Daarin werd geleerd, geïnnoveerd, soms wat gepusht, maar vooral stap voor stap samen gewerkt aan Oldebroek voor Mekaar. Dat leidt vooral tot nieuwe samenwerkingen tussen gemeente en bewoners, samen plannen maken waarbij bewoners leidend zijn. Meer zeggenschap in de zes Veluwse dorpen. Bijvoorbeeld doordat er in twee dorpen een Burgerbegroting is. Het levert kleine voorbeelden op zoals de initiatieven website, het aanmoedigingsbeeldje voor vooroplopende bewoners of zoiets als de De Greune Knuppels die gereedschapspakketten regelen voor klussenteams, maar ook grootschalige dorpsveranderingen onder planregie van bewoners, zoals in Oosterwolde.

In Hellendoorn, Deventer, Heemstede, Bloemendaal, Steenwijkerland, Middelburg, Zaanstad, Waterschap Rivierenland ...

De gemeente Hellendoorn heeft in 2012 ingezet op het inburgeren van overheidsparticipatie als werkwijze. Hellendoorn is daar al enige jaren succesvol mee bezig. Birgit Oelkers van Plan en Aanpak heeft daar een stimulerende rol in gespeeld. Vanaf 2013 werkt Rode Wouw (Joop Hofman) samen met Birgit Oelker bij een train-de-trainer-training Overheidsparticipatie Hellendoorn. Twaalf koplopers in Hellendoorn stellen een trainingsprogramma op en worden getraind in trainen van collega’s. Deze training gold als pilot, bedoeld om ook andere gemeenten te interesseren. En dat is gelukt. Ook in Deventer draaide de training . In Heemstede/Bloemendaal is het zelfs als een dubbel leerprogramma opgenomen voor beide gemeenten. De bijzondere loot aan dit train-de-trainersprogramma is de kleinste overheid: het Waterschap Rivierenland. Een waterschap dat werkt van Gorinchem tot de Duitse grens. En de laatste in de rij is Zaanstad, met als trainingstitel ‘Buiten Gewoon Samen Werken’
Middelburg en Steenwijkerland zijn deelprogramma’s
Het eerste deel van de training is het per gemeente opstellen van een typisch lokaal trainingsprogramma, het maken van diverse modules en daarna het intrainen van de trainers in spe. Het tweede deel is het geven van de training aan 10-15 collega’s. Een mooie manier om in elke gemeente de kring steeds groter te maken. Zo is voorbeeldgemeente Hellendoorn nu al aan zijn derde trainingsgroep toe. In Heemstede en Bloemendaal trainen lokale ambtenaren nu al meer dan 80 collega’s. En in Zaanstad wordt de hele afdeling Ruimtelijke Ordening getraind. De 4e ronde is daar al ingegaan. Daarmee is het een proces van vernieuwing geworden helemaal in handen van de gemeentelijke veranderaars zelf.

Drie jaar lang oefenen, proberen, reflecteren, in het diepe springen, conceptuele beschouwingen, nieuwe zaken uitvinden, in elkaars keuken kijken, bewonersinzet bekijken en bewonderen en soms vraagtekens bij zetten. Dat is wat 25 ambtenaren uit 11 gemeenten hebben gedaan. Het heette Community Of Practice Productiekracht. Groningen, Hoogeveen, Zwolle, Zeist, Oldebroek, Utrecht, Regio Achterhoek, Hoogezand-Sappemeer, Rotterdam-Ijsselmonde, Alkmaar en Maastricht waren van de partij.
De CoP is gestart naar aanleiding van een vreemde tekst van Joop Hofman getiteld ‘Baron von Munchausen’ over het vermogen van wijken en dorpen om zich aan de haren omhoog te trekken. Ofwel de productiekracht van wijken en dorpen.
De CoP is begeleid door Joop Hofman en Kees Fortuin.
Rode lijn is “hoe moet je als ambtenaar omgaan met productiekracht die zich ontwikkelt?” Over deze zoektocht is een boekje gemaakt: 'Voorheen Productiekracht'. Ook deze titel zegt veel over de werk-en leerperiode van 2014 tot 2016.